U prepunoj sali Šumarskog fakulteta u Banjaluci, 15. septembra 2025. g. obilježili smo Međunarodni dan prašuma.
Koliko je prašuma zaštićeno u našoj zemlji, koje su prijetnje za ove jedinstvene ekosisteme i koje su to njihove specifičnosti mogli smo saznati od stručnjaka: prof. dr Dalibor Ballian (Šumarski fakultet Sarajevo) i ma Srđan Bilić (Šumarski fakultet Banja Luka), prof. dr Vojislav Dukić (Šumarski fakultet, Banja Luka), Dejan Radošević, diplomirani ekolog (Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske). Razgovor je moderirala Aleksandra-Anja Dragomirović iz Centra za životnu sredinu koji je i organizator ovog događaja, uz podršku njemačke fondacije EuroNatur, u okviru projekta „Šume bez granica 2.0“.
Prašume su jedinstveni ekosistemi izuzetnog biodiverziteta, koje predstavljaju najprirodniji oblik šumskih sastojina i simbol netaknute prirode. One su rezultat vijekovima dugih prirodnih procesa, čineći ih ključnim za očuvanje globalnog biodiverziteta i stabilnosti ekosistema. Ove šume karakterišu složena struktura, prisustvo starih stabala, mrtve drvne mase, bogatstvo mikrostaništa i prirodna dinamika regeneracije šuma.
Sa ciljem podizanja svijesti o značaju prašuma, 14. septembar je ustanovljen kao Međunarodni dan prašuma. Na Šumarskom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci, 15. septembra 2025. godine, svečano je obilježen Međunarodni dan prašuma. Tom prilikom održana su stručna predavanja i razgovori sa eminentnim stručnjacima, kao i promocija knjige „Naše prašume – Pregled prašuma Bosne i Hercegovine sa analizom pravnog okvira za zaštitu“, u izdanju Centra za životnu sredinu.
Prof. dr Dalibor Ballian (Šumarski fakultet Univerziteta u Sarajevu) govorio je o definicijama prašume, njihovom stanju i problemima sa kojima se ova jedinstvena prirodna bogatstva susreću u Bosni i Hercegovini. Srđan Bilić, ma (Šumarski fakultet Univerziteta u Banjoj Luci), predstavio je pregled dosadašnjih istraživanja i ukazao na trenutne naučne pravce koji se odnose na prašumske ekosisteme u regionu i Evropi. Recenzenti publikacije, prof. dr Vojislav Dukić (Šumarski fakultet Univerziteta u Banjoj Luci) i Dejan Radošević, dipl. ekolog (Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa RS), dali su svoj osvrt o objavljenoj knjizi. Prof. dr Vojislav Dukić je naglasio značaj prašuma kao modela za prirodi blisko gazdovanje privrednim šumama, a Radošević je ukazao na pravne aspekte zaštite i mogućnosti da se novi lokaliteti u BiH stave pod formalnu zaštitu.
Nakon uvodnih predavanja održana je panel diskusija u kojoj su pored organizatora: Centra za životnu sredinu zajedno učestvovali i predstavnici institucija – Univerzitet u Banjoj Luci, Univerzitet u Sarajevu, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS, Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa RS, Federalno ministarstvo počjoprivrede, vodoprivrede i šumarstva, Javno preduzeće „Šume Republike Srpske“, kao i zaintresoovani građani i studenti.
„Prašume nisu samo pitanje očuvanja biodiverziteta – to je i pitanje odgovornosti prema budućim generacijama, klimatskoj otpornosti i međunarodnim obavezama koje BiH ima kao potpisnica brojnih ekoloških konvencija“, poručeno je tokom diskusije. Istaknuto je da su prašume jedni od najvrijednijih ekosistema u kojima obitava veliki broj biljnih i životinjskih vrsta. Ove šume apsorbuju ogromne količine ugljen-dioksida i predstavljaju najveća skladišta ugljenika u Evropi, posebno prašume Dinarida, kao što su Janj, Lom i Perućica.
Prema knjizi „Naše prašume“, u Bosni i Hercegovini postoji 12 naučno opisanih prašuma: Bobija, Crni vrh, Dubička gora, Golija, Janj, Lom, Mačen do, Malovčića dolina, Perućica, Plješevica, Ravna vala i Trstionica. Ipak, samo tri uživaju potpunu zaštitu u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode RS – Janj, Lom i Perućica. Posebno se izdvaja strogi rezervat prirode „Prašuma Janj”, koji je 2021. godine uvršten na UNESCO listu svjetske baštine kao dio evropskih drevnih bukovih šuma. Sve ostale prašume se štite kroz zakone o šumama (šume posebne namjene, zaštitne šume, šume visoke zaštitne vrijednosti) ili ih od iskorištavanja čuva isključivo stručna i naučna javnost.
Događaj na Šumarskom fakultetu još jednom je podsjetio da su prašume ne samo simbol netaknute prirode, već i prirodne laboratorije za proučavanje dinamičkih procesa, klimatskih promjena i modela održivog upravljanja šumama. Centar za životnu sredinu će i u narednom period nastaviti da radi na promociji, istraživanju i zaštiti prašuma Bosne i Hercegovine.
