Centar za životnu sredinu pokrenuo je javnu kampanju simboličnog naziva „Vazduh na aparatima“, sa ciljem da aktivira i motiviše građane/ke Banja Luke na aktivno promišljanje o zagađenosti vazduha, samostalnim i nezavisnim mjerenjem čestica putem svojih pametnih telefona i uređaja AirBeam koje su obezbijedili naši partneri iz organizacije Health and Environment Alliance.
U kampanji učestvuju građani/ke Banja Luke koji koriste Habitat Map platformu, odnosno mobilne uređaje Air Beam za detekciju nivoa zagađenosti vazduha i iste u realnom vremenu postavljaju putem aplikacije Air Casting.
Ovaj pristupačni alat mjeri hiperlokalne koncentracije štetnih mikroskopskih čestica u zraku, poznatih kao lebdeće čestice PM (eng. Particulate matter). U kombinaciji sa besplatnom aplikacijom pomaže organizacijama koje se bave zajednicom, životnom sredinom, zatim nastavnicima, akademicima, istraživačima, gradskim upravama i građanima znanstvenicima da mapiraju zagađenje vazduha i da se aktiviraju za zdraviji vazduh.
Princip rada
Građani/ke dobijaju mobilne uređaje sa senzorima Air Beam koji jednostavnim povezivanjem sa pametnim telefonom prikazuju i mapiraju koncentracije lebdećih čestica na interaktivnoj mapi i aplikaciji Air Casting. Uređaji laserskom metodom detektuju koncentraciju čestica PM 2.5 u momentu kretanja na bilo kojoj lokaciji i automatski prikazuju podatke i rutu u realnom vremenu. Na taj način, korisnici dobijaju direktna saznanja o nivou zagađenosti vazduha u pojedinim gradskim zonama, rutama kojima se kreću, ali i u vlastitom domu, školi ili na poslu. Uređaji mogu biti mobilni uz korisnika u svakom trenutku ili stacionarni i postavljeni na posebnim lokacijama.
Na mapi je prikazano kretanje korisnika od Mejdana prema N. Varoš na dan 21.1.2020 u 18 sati. Prikazana je prosječna vrijednost čestica PM2.5 d 94 µg/m3 , dok je najveća izmjerena vrijednost 154 µg/m3 (granična vrijednost čestica PM2.5 prema Uredbi o kvalitetu vazduha u RS Sl. glasnik RS 124/12 je 40 µg/m3 )
Povod za sprovođenje ovakve kampanje je nezadovoljavajući kvalitet vazduha u Banjaluci i nepostojanje preciznih i pravovremenih rezultata monitoringa čestica.
Vazduh u Banja Luci je, sudeći prema podacima izmjerenim na mjernim stanicama koje možemo vidjeti na web stranici grada u mjesecu decembru, 17 dana bio u III kategoriji, a u mjesecu januaru (do danas) čak 20 dana.
To znači da su vrijednosti polutanata, uglavnom lebdećih čestica oznake PM (eng. Particulate matter) promjera do 10 mikrometara i 2.5 mikrometara bili iznad graničnih i tolerantnih vrijednosti propisanih Uredbom o vrijednostima kvaliteta vazduha RS (Sl. glasnik RS, br. 124/12). Prema ovoj uredbi, granična vrijednost čestica PM2.5 u jednom danu je 40 µg/m3 , a tolerantna je 50 µg/m3 .
Inače, za Grad Banja Luku mjerenja vrši institut IG na tri mjerna mjesta – Borik, Centar i Paprikovac. Najveći problem je što se podaci sa rezultatima objavljuju na web stranici Grada banja Luka retroaktivno – unazad sedam dana, što građanima ne ostavlja mogućnost da budu pravovremeno obaviješteni kako bi se adekvatno i zaštitili.
Uprkos ovom nezadovoljavajućem stanju monitoringa od strane nadležnih institucija, pohvalno je da su se građani i građanke aktivirali te se u proteklih mjesec dana u Banjaluci pojavilo više nezavisnih uređaja u vlasništvu građana koji vrše monitoring vazduha putem uređaja i aplikacije Purple Air.
Ponukani upravo postojećim i nezadovoljavajućim zvaničnim rezultatima, te alarmantnim nivoima zagađenosti vazduha putem senzora PurpleAir, odlučili smo da i sami vršimo mjerenja kvaliteta vazduha u Banja Luci i da pritom vršimo određena poređenja.
Na kraju kampanje, iskustva sa korištenjem aplikacije i uređaja putem HabitatMap ćemo predočiti javnosti, a kampanja će biti vidljiva i putem društvenih mreža korisnika i Centra za životnu sredinu. Bitno je napomenuti da Aircasting rezultati nisu zvanični, ali predstavljaju indikativna i precizna mjerenja koncentracija čestica PM2.5 koje vrše korisnici – građani u određenom vremenskom periodu i na određenoj lokaciji.
Ovakav monitoring je također neophodan, jer govori o realnom stanju vazduha u momentu kada je nama to potrebno i prilikom naših svakodnevnih obaveza,. Na ovaj način možemo uticati na naše dalje kretanje, izabrati alternativne pravce i vrijeme kretanja u periodu visokog zagađenja vazduha.
Šta su lebdeće čestice?
Lebdeće čestice dokazano ugrožavaju ljudsko zdravlje, obzirom da dospijevaju duboko u krvotok akumulirajući se u organizmu. Uzrokuju kardiovaskularna i respiratorna oboljenja, a istraživanja pokazuju i da značajno utiču na kognitivne sposobnosti. Posljednje istraživanje Svjetske banke navodi podatak o 3,300 smrtnih slučajeva godišnje u Bosni i Hercegovini koji su povezani sa zagađenjem vazduha.
Danas, sa hiljadama AirBeam uređaja koji se koriste širom svijeta, AirCasting platforma jedna je od najvećih baza podataka open-source (otvorenog izvora) mjerenja kvaliteta zraka prikupljenih u jednoj zajednici i namijenjena je svima koji žele imati saznanja o kvalitetu vazduha u svojoj zajednici i svakodnevnim aktivnostima u njoj.